Sağlıklı ve Kişisel Beslenme Modeli: Fonksiyonel Beslenme
Şu sıralar yazmakta olduğum fleksitaryen lezzetler isimli kitabımın içeriğinde de belirtmiş olduğum gibi özellikle son yıllarda tüketici bilincinin artması, sağlık ve gıda konularındaki araştırmaların artması gibi nedenlerle birlikte pek çok kişi hayatında yeniliklere gidiyor. Bu yeniliklerin başında “fonksiyonel beslenme” kavramını sıkça duymaya başlıyoruz. Bu beslenme modelinin arkasında yatan teori vücudun ihtiyacı olan bütün gerekli vitamin ve gıda takviyeleri ile birlikte gıdaların doğru bir metotla özünü kaybetmeden pişirme tekniklerini de hayatın içine katarak doğru bir şekilde vücuda alınabilmesini sağlamak.
Fonksiyonel beslenme, Dünyada ‘’Functional Medicine’’ ya da ‘’Culinary Nutrition’’ olarak ifade edilmektedir. Vücudumuzda fizyolojik yararlar sağlayan, kronik hastalık riskini azaltan, bağışıklık sistemini geliştiren, yaşlanmayı geciktiren ruhumuza, zihnimize ve bedenimize olumlu etkileri bulunan kısacası sağlıklı yaşamı desteklemek için geliştirilen bir beslenme anlayışıdır. ‘’Fonksiyonel Beslenme’’
Aristo dönemindeki hekimlerin “besinler ilacınız, ilacınız besininiz olsun” dediği gibi, vücudunuza hangi besinin iyi gelip gelmediğini belirleyin.
Bu beslenme modelinin kişiye özel olması, koruyucu ve önleyici olması gibi 3 temel önemli özelliği vardır. Bunların sağlanabilmesi için, uzman bir doktor ve diyetisyen tarafından yardım almak gerekir. Hastalığa sebep olan nedenleri çözebilmek için, uygun bir diyet planlaması ile beraber uygulamaya geçmiş olmak çok önemlidir. Her bireyin sindirim sistemi, kronik yorgunluğu, gıda duyarlılığı, cilt problemleri, yaşam şartları farklı olduğundan fiziksel aktivite durumuna kadar detaylı bilgiler elde edinilir. Kişilerin tahıl grupları, glüten, süt ürünleri, deniz mahsulleri gibi pek çok gıda ürününe olan duyarlılıkları da son derece göz önünde bulundurulmalıdır. Böylece yaşadığımız veya karşılaşabileceğimiz sağlık sorunlarının sebebini de bulmaya çalışarak bir beslenme düzeni hazırlanır.
Fonksiyonel Beslenme İçin Neler Yapılabilir?
- Vitaminler; mineralleri esansiyel yağ asitleri (biyolojik faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli olan yağ asitleri), aminoasitler, probiyotikler, kompleks karbonhidratlar gibi besinlere yer verin.
- Toksik içeriği yüksek olan (örneğin; konserve gıdalar), besinlerden kaçının. GDO’lu ve hormonlu ürünler, pestisit oranı yüksek olan gıdalar, sindirim sisteminizi son derece kötü etkileyecek olan fabrikasyon ürünlerden uzak durun.
- Ağır işlenmiş abur cuburları bünyeniz ile doldurmak, ihtiyacınız olan tüm besinleri almanızı engelleyerek potansiyel olarak sisteminizi tehlikeye sokacaktır.
- Bağırsak sağlığınıza daima öncelik verin. Sızdıran bağırsak sendromu (diğer adıyla geçirgen), irritabl bağırsak sendromu (huzursuz bağırsak sendromu) ve diğer durumların belirtilerini bildiğinizden emin olun, eliminasyonla zararlı yiyecekleri (örneğin, şeker ve tatlandırıcılar, glütenli tahıllar, süt ürünleri, işlenmiş et ürünleri vb.) hayatınızdan çıkarın.
- Mikrobiyotanıza özen gösterin. Mikrobiyota gıdaların sindirimi, bağışıklık sistemimizin desteklenmesi, bazı vitaminlerin üretimi (B1, B2, B6, B12 ve K), bağırsak sağlığımız, iltihaplanma olarak bilinen inflamasyonun önlenmesi, ideal vücut ağırlığının korunması, beyin faaliyetleri gibi farklı vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesinde önemli roller üstlenmektedir.
- Probiyotikler ile dolu besinler tüketmek, mikrobiyal seviyelerimizin yüksek kalmasını sağlar, bu da bağışıklık sistemimizin olması gerektiği gibi çalışmasını sağlamaktadır.
Fonksiyonel beslenme modelinde öne çıkan gıdalar
En çok bilinen ve tüketilen fonksiyonel gıdalardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
- Meyveler: Nar, çilek, ahududu, frambuaz, üzüm, şeftali, muz, avokado
- Kuruyemiş: Ceviz, badem, fıstık, kaju
- Bakliyat: Nohut, kuru fasulye, mercimek, bezelye
- Tahıl: Yulaf, kinoa, amaranth, teff, karabuğday
- Sebzeler: Brokoli, ıspanak, domates, karnabahar, tatlı patates, kabak, sarımsak, soğan
- Fermente Ürünler: Kefir, kombucha, kvass, tempeh
- Otlar ve Baharatlar: Zencefil, zerdeçal, çay
Japonya’da 1980’lerde devlet kurumlarının genel nüfusun sağlığını iyileştirme çabasıyla kanıtlanmış faydaları olan yiyecekleri onaylamaya başlamasıyla ortaya çıkan ‘’Fonksiyonel Gıda’’
Fonksiyonel Gıdaların Sağlık Üzerindeki Etkileri
Fonksiyonel beslenme ile ilgili yapılan çalışmalarda, kronik hastalıklardan korunmada ve çeşitli hastalıkların tedavisinde oldukça faydalı etkiler görüldüğü bilinmektedir. Düzenli fonksiyonel besin tüketimi gerçekleştiren bireyler, diyabet, kanser, kalp-damar hastalıkları, gastrointestinal (ağız ile anüs arasında uzun tubüler yapı ve bu yapı ile ilişkili birçok organı içine alan, temel görevi sindirim olan) sistem hastalıkları, menopoz ve osteoporoz ülser ve ishal gibi bazı hastalıkların oluşma riskini en aza indirmek için kullanılmaktadır.
By Ali Can Kahyaoğlu